Salzburg, Erzabtei St. Peter (Hauptorgel)
Adresse: A-5020 Salzburg, Bundesland Salzburg, Österreich
Gebäude: Stiftskirche Erzabtei St. Peter
Weitere Orgeln: Venezianische Orgel; Mertel-Chororgel,
Truhenorgel 1, Truhenorgel 2, Truhenorgel 3
| Alternativer Name: | Hans Groeber-Orgel |
| Orgelbauer: | Jürgen Ahrend |
| Baujahr: | 2025 |
| Geschichte der Orgel: | Das erste Mal ist die Existenz einer Orgel für das Jahr 1312 bezeugt. Heinrich von Traxdorf aus Mainz errichtete 1444 auf dem Lettner eine Orgel. 1505 erbaute Christian Taker aus Wasserburg am Inn (D) eine neue Orgel, welche von Paul Hofhaimer kollaudiert wurde. Die erste große Barockorgel in Salzburg baute Daniel Haill aus Irsee auf die Westempore der Stiftskirche zwischen 1618-20 (24 Register, aufgeteilt in Rückpositiv, Hauptwerk und großes Pedal). Diese Orgel wurde dann öfters erweitert und umgebaut, u.a. fand 1805 ein Umbau durch Abbé Georg Vogler in das von ihm erfundene "Simplifikationssystem" statt. Jedoch wurde dieser Zustand durch Ludwig Mooser 1838 wieder in eine "normale Orgel" zurückgebaut. Bis 2018 stand im erhaltenen Gehäuse ein Orgelwerk von Hans Mertel aus Salzburg von 1917. Dieses Orgelwerk wurde 2018/19 von der Firma Mathis in den Vitalischor transloziert, neu aufgesetzt, restauriert und fungiert seither dort als neue Chororgel. Die von Mathis durchführten Arbeiten haben in enger Absprache mit dem Bundesdenkmalamt dazu beigetragen, den Klang zu optimieren und den technischen Urzustand der Orgel wieder herzustellen. In das barocke Gehäuse auf der Westempore baute Hendrik Ahrend (Leer) 2025 eine neue Hauptorgel (43 Register, aufgeteilt in Rückpositiv, Hauptwerk, Oberwerk, Unterwerk und Pedal).
Die Fertigstellung mit Segnung der Ahrend-Orgel ist für 23. November 2025 geplant. |
| Gehäuse: | barocker Prospekt aus 1620/1767 |
| Stimmtonhöhe: | 440 Hz bei 18° C, 78 mm WS |
| Temperatur (Stimmung): | Bach-Kellner |
| Windladen: | Schleifladen |
| Spieltraktur: | mechanisch |
| Registertraktur: | mechanisch |
| Registeranzahl: | 43 |
| Manuale: | 3 C-g3 (Rückpositiv CDE-c3) |
| Pedal: | C-f1 |
| Spielhilfen, Koppeln: | Koppeln: I/II, III/II, I/P, II/P, III/P.
Spielhilfen: RP, UW ein/aus, Tremulant |
Disposition
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | Pedal |
| Copel 8'
Prinzipal 4' Flöte 4' Superoktav 2' Cimbel 2fach Quint 11/3'
Gedackt 8' Salizional 8' Holzflöte 4' Vox Humana 8' |
Bordun 16'
Prinzipal 8' Hohlflöte 8' Viola di Gamba 8' Oktav 4' Nachthorn 4' Quint 22/3' Terz 13/5' Oktav 2' Mixtur 4fach Trompete 8' |
Prinzipal 8'
Rohrflöte 8' Quintadena 8' Schwebung 8' Oktav 4' Spitzflöte 4' Nasat 22/3' Oktav 2' Waldflöte 2' Terz 13/5' Rauschpfeife 3fach Fagott 16' Dulcian 8' |
Prinzipal 16'
Subbass 16' Oktavbass 8' Gemshornbass 8' Oktav 4' Mixtur 4fach Posaune 16' Trompete 8' |
Die Orgel bis 2018
Orgelbeschreibung
| Orgelbauer: | Max Dreher / Hans Mertel (Salzburg-Gnigl) |
| Baujahr: | 1917 |
| Geschichte der Orgel: | Die Mertel-Orgel wurde 2018 abgebaut und in den Vitalischor transloziert, neu aufgesetzt, restauriert und fungiert seither dort als neue Chororgel. |
| Umbauten: | 2018 Umsetzung durch Mathis Orgelbau |
| Gehäuse: | barocker Prospekt aus 1620/1767 |
| Spieltraktur: | elektropneumatisch |
| Registertraktur: | elektropneumatisch |
| Registeranzahl: | 43 |
| Manuale: | 3 C-g3 |
| Pedal: | C-d1 |
| Spielhilfen, Koppeln: | Koppeln II/I, I/P, II/P, Oberoctav I, Oberoctav II–I, Unteroctav II–I, Pedaloctav |
ehem. Mertel-Orgel 1917-2018, 42/II/P
| I Hauptwerk | II Schwellwerk | Pedal |
| Bourdun 16'
Principal 8' Tibia major 8' Gedeckt 8' Gemshorn 8' Gamba 8' Octav 4' Rohrflöte 4' Dolce 4' Quint 22/3' Superoctav 2' Mixtur 4f 22/3' Trompete 8' |
Geigenprincipal 8'
Konzertflöte 8' Lieblich Gedeckt 8' Salicional 8' Voix celeste 8' Aeoline 8' Quintatön 8' Traversflöte 4' Okarina 4' Violine 4' Quintflöte 22/3' Piccolo 2' Terzflöte 13/5' Akuta 4f 2' Basson 16' Oboe 8' |
Principalbass 16'
Violon 16' Subbass 16' Stillgedeckt 16' Quintbass 102/3' Octavbass 8' Cello 8' Basscornett 51/3' Flötbass 4' Posaune 16' |
ursprüngl. Disposition um 1800 vor der Simplifikation durch Abbé Vogler
| I Hauptwerk | II Positiv | Pedal |
| Principal 8'
Gambe 8' Koppel 8' Oktave 4' Flöte 4' Dolce 4' Quint 22/3' Oktave 2' Kornett 5fach 4' Mixtur 8f 2' Zimbel 4f 1' |
Koppel 8'
Prinzipal 4' Flöte 4' Superoktave 2' Quint 11/3' Zimbel 4f 11/3' |
Großbaß 16'
Gambenbaß 16' Subbaß 16' Prinzipal 8' Oktave 4' Oktave 2' Mixtur 4' Posaune 8' |
Bibliographie
| Anmerkungen: | Da die Ahrend-Orgel von der Lichtensteinischen Hans Groeber-Stiftung finanziert wurde, trägt sie die Bezeichnung Hans-Groeber-Orgel. |
| Quellen/Sichtungen: | Wikipedia |
| Literatur: | Orgelbauer Jürgen Ahrend |
| Weblinks: | Webseite der Erzabtei St. Peter
Geschichte der Orgeln auf SalzburgWiki Neue Orgel: Einbau hat begonnen. (Mitteilung Erzabtei St. Peter, August 2025) |