Hamburg, St. Katharinen (Hauptorgel): Unterschied zwischen den Versionen
K |
Markierungen: Mobile Web-Bearbeitung Mobile Bearbeitung Erweiterte mobile Bearbeitung |
||
| (21 dazwischenliegende Versionen von 4 Benutzern werden nicht angezeigt) | |||
| Zeile 5: | Zeile 5: | ||
|BILD 4= Hamburg, ev St Katharinen, Kirche, Hauptorgel, Innenraum 1.JPG |BILD 4-Text= Ansicht durch das Kirchenschiff | |BILD 4= Hamburg, ev St Katharinen, Kirche, Hauptorgel, Innenraum 1.JPG |BILD 4-Text= Ansicht durch das Kirchenschiff | ||
|ORT = Katharinenkirchhof 1, 20457 Hamburg | |ORT = Katharinenkirchhof 1, 20457 Hamburg | ||
| − | |GEBÄUDE = | + | |GEBÄUDE = Evangelische Hauptkirche St. Katharinen (13.-15.Jh.) |
|LANDKARTE = 53.545969,9.994269 | |LANDKARTE = 53.545969,9.994269 | ||
| − | |WEITERE ORGELN = [[Hamburg, St. Katharinen ( | + | |WEITERE ORGELN = [[Hamburg, St. Katharinen (Hauptorgel)|Hauptorgel]], [[Hamburg, St. Katharinen (Chororgel)|Chororgel]] |
|ANDERER NAME = | |ANDERER NAME = | ||
|ERBAUER = Flentrop (Zaandam, Niederlande) | |ERBAUER = Flentrop (Zaandam, Niederlande) | ||
| − | |BAUJAHR = 2007- | + | |BAUJAHR = 2007-2013 |
|UMBAU = | |UMBAU = | ||
|GEHÄUSE = | |GEHÄUSE = | ||
| − | |GESCHICHTE = Unter den 4.330 Pfeifen finden sich noch 520 erhaltene (ausgelagerte) historische Pfeifen aus der am 29./30. Juli 1943 im Feuersturm der Bombenangriffe zerstörten Orgel von Hans Stellwagen ( | + | |GESCHICHTE = Unter den 4.330 Pfeifen finden sich noch 520 erhaltene (ausgelagerte) historische Pfeifen aus der am 29./30. Juli 1943 im Feuersturm der Bombenangriffe zerstörten Orgel von Gregorius Vogel (1543), Hans Scherer d.Ä, (1587-95), Hans Scherer d.J. (1605/06), Gottfried Fritzsche (1631-34), Friedrich Stellwagen (1644-47)und Friedrich Besser (1671-74). Die Disposition geht zurück auf Johann Mattheson 1720. |
| − | |STIMMTONHÖHE = a1 = 465 Hz bei | + | |STIMMTONHÖHE = a1 = 465 Hz bei 20 °C |
|TEMPERATUR = ungleich schwebend (Bach-Kellner) | |TEMPERATUR = ungleich schwebend (Bach-Kellner) | ||
|WINDLADEN = Schleifladen | |WINDLADEN = Schleifladen | ||
|SPIELTRAKTUR = mechanisch | |SPIELTRAKTUR = mechanisch | ||
|REGISTERTRAKTUR = mechanisch | |REGISTERTRAKTUR = mechanisch | ||
| − | |REGISTER = | + | |REGISTER = 61 |
| − | |MANUALE = 4, | + | |MANUALE = 4, CD–d<sup>3</sup> |
| − | |PEDAL = | + | |PEDAL = CD–d<sup>1</sup> |
| − | |SPIELHILFEN = | + | |SPIELHILFEN = Schiebekoppeln OW/HW, BW/OW, Tremulanten zum BW und RP, Tremulant generell, 2 Zimbelsterne, Vogelgeschrei, Timpani, Calcant |
}} | }} | ||
| − | |||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = | |ÜBERSCHRIFT = | ||
| Zeile 30: | Zeile 29: | ||
|REGISTER WERK 1 = Principal 8' | |REGISTER WERK 1 = Principal 8' | ||
| − | + | Gedact 8' | |
Quintadena 8' | Quintadena 8' | ||
| Zeile 38: | Zeile 37: | ||
Blockflöte 4' | Blockflöte 4' | ||
| − | + | Hohlflöte 4' | |
Quintflöte 1<sup>1</sup>/<sub>2</sub>' | Quintflöte 1<sup>1</sup>/<sub>2</sub>' | ||
| Zeile 44: | Zeile 43: | ||
Sifflet 1' | Sifflet 1' | ||
| − | Sesquialtera 2f. | + | Sesquialtera 2f. |
| − | Scharff 8f. | + | Scharff 8f. |
| − | + | Regal 8' | |
| − | Oboe d’Amore 8'<ref name=" | + | Oboe d’Amore 8' <ref name="hist14">historisches Register (1588/1738)</ref> |
Schallmey 4' | Schallmey 4' | ||
| Zeile 60: | Zeile 59: | ||
Quintadena 16' | Quintadena 16' | ||
| − | Bordun 16' | + | Bordun 16' <ref name="hist2">historisches Register (vor 1588)</ref> |
Octava 8' | Octava 8' | ||
| − | Spitzflöte 8' | + | Spitzflöte 8' |
| − | Querflöte 8' | + | Querflöte 8' <ref name="hist3">historisches Register (H. Scherer d.Ä., 1591)</ref> |
Octava 4' | Octava 4' | ||
| − | Octava 2' | + | Octava 2' <ref name="hist4">historisches Register (H. Scherer, 1605)</ref> |
| − | Rausch-Pfeife 2f. | + | Rausch-Pfeife 2f. <ref name="hist5">historischer Pfeifenbestand, (anonym, gotisch)</ref> |
| − | Mixtura 10f. | + | Mixtura 10f. <ref name="hist6">historisches Register (H. Scherer 1605, G. Fritsche 1634)</ref> |
| − | Trommete 16' | + | Trommete 16' <ref name="hist7">historisches Register (J.D.Busch, 1742/43)</ref> |
| − | Trommete 8' | + | Trommete 8' <ref name="hist8">aus alten Prospektpfeifen</ref> |
|WERK 3 = III Oberwerk | |WERK 3 = III Oberwerk | ||
| − | |REGISTER WERK 3 = Principal 8' | + | |REGISTER WERK 3 = Principal 8' <ref name="hist9">historisches Register (H. Scherer, 1605)</ref> |
| − | Hohlflöte 8' | + | Hohlflöte 8' <ref name="hist10">historisches Register (H. Scherer d.Ä., 1591)</ref> |
| − | Viola di Gamba 8' | + | Viola di Gamba 8' |
| − | Octava 4' | + | Octava 4' |
Flöte 4' | Flöte 4' | ||
| − | + | Nassat 3' | |
Waldflöte 2' | Waldflöte 2' | ||
| Zeile 102: | Zeile 101: | ||
Zincke 8' | Zincke 8' | ||
| − | Trommete 4' | + | Trommete 4' <ref name="hist1">historisches Register (F. Besser, 1671-74)</ref> |
|WERK 4 = IV Brustwerk | |WERK 4 = IV Brustwerk | ||
| − | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | + | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' <ref name="hist11">historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)</ref> |
| − | + | Octave 4' <ref name="hist12">historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)</ref> | |
| − | |||
| − | Octave 4' | ||
Quintadena 4' | Quintadena 4' | ||
| − | Waldpfeife 2' | + | Waldpfeife 2' <ref name="hist13">historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)</ref> |
Scharf 7f. | Scharf 7f. | ||
| Zeile 162: | Zeile 159: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Kirche, Chor und Hauptorgel, Innenraum 5.JPG|Ansicht von hinter dem Altarraum, vorne Spanische Trompeten der Chororgel | |
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Kirche, Chor und Hauptorgel, Innenraum 3.JPG|Blick von der Chororgel zur Hauptorgel | |
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Kirche, Chor und Hauptorgel, Innenraum 4.JPG|Chor- und Hauptorgel | |
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Hauptorgel, Prospekt.JPG | |
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Hauptorgel, RP.JPG|Rückpositiv mit zwei Zimbelsternen | |
| − | + | Hamburg, ev St Katharinen, Hauptorgel, Detail.JPG|Oberwerk | |
</gallery> | </gallery> | ||
{{Verweise | {{Verweise | ||
| − | |ANMERKUNGEN | + | |ANMERKUNGEN |
| − | |DISCOGRAPHIE = Regina Renata - Die Orgel in St. Katharinen Hamburg | + | |DISCOGRAPHIE = |
| − | |LITERATUR = | + | ''Johann Sebastian Bach: Dritter Theil der Clavier-Übung.'' Andreas Fischer. [https://www.mdg.de/titel/2120.htm MDG 906 2120-6], 2019, 2 SACDs; [https://organ-journal.com/artikel/dritter-theil-der-clavier-uebung Rezension bei ''organ''] |
| − | |WEBLINKS = [http://www.flentrop.nl/orgelbouw/hamb_kath_totaal.html Beschreibung bei Flentrop] | + | |
| + | ''Katharinenkirche Hamburg - Sietze de Vries.'' [https://www.jsbrecords.nl/product/hamburg-st-katharinen JSB records], 2015, CD; [https://www.jsbrecords.nl/recensie/cd-sietze-de-vries-at-katharinenkirche-hamburg/#more-700 Rezension] | ||
| + | |||
| + | ''Regina Renata - Die Orgel in St. Katharinen Hamburg.'' Pieter van Dijk, Andreas Fischer, Wolfgang Zerer. Es-Dur ES 2050 (Naxos Deutschland), 2013, CD; [https://www.youtube.com/playlist?list=OLAK5uy_lbTuyiXluhLvoCQq-Hx92JrnrjVwudQwY YouTube], [https://open.spotify.com/album/0Xi5hghSjg4FmlnpmYsMvD Spotify], [https://organ-journal.com/artikel/regina-renata-%C2%96-die-orgel-in-st-katharinen-hamburg Rezension bei ''organ''] | ||
| + | |LITERATUR = | ||
| + | Festschrift zur Orgelweihe ''Eine Orgel für Bach'', 2013, 132 Seiten | ||
| + | |||
| + | [http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=2018732&LGE=EN&LIJST=lang siehe orgbase.nl] | ||
| + | |WEBLINKS = [https://www.katharinen-hamburg.de/hauptkirche-st-katharinen Seiten der Kirchengemeinde] | ||
| + | |||
| + | [https://www.stiftung-johann-sebastian.de/startseite Stiftung Johann Sebastian], [https://www.youtube.com/channel/UCNHrlUQWq8rtscMM0MkgrSA YouTube-Kanal] | ||
| + | |||
| + | [http://www.flentrop.nl/orgelbouw/hamb_kath_totaal.html Beschreibung bei Flentrop] | ||
| + | |||
| + | [http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=2018732&LGE=EN&LIJST=lang Beschreibung auf orgbase.nl] | ||
| − | [ | + | [https://www.orgelsite.nl/hamburg-hauptkirche-sankt-katharinen-hoofdorgel Fotos und Beschreibung auf orgelsite.nl] |
| − | [http://www. | + | [http://www.orgelnieuws.nl/een-orgel-voor-bach-in-hamburg/ Beschreibung auf orgelnieuws.nl] |
| − | [http://www. | + | [http://www.musiqueorguequebec.ca/orgues/allemagne/hambourgsk.html Beschreibung auf musiqueorguequebec.ca] |
| − | [http://www. | + | [http://www.walcker-stiftung.de/Downloads/Blog/Rekonstruktion_Katharinen_Hamburg.pdf Ausführliche Beschreibung auf walcker-stiftung.de] |
[http://de.wikipedia.org/wiki/Hauptkirche_Sankt_Katharinen_(Hamburg)#Hauptorgel Wikipedia] | [http://de.wikipedia.org/wiki/Hauptkirche_Sankt_Katharinen_(Hamburg)#Hauptorgel Wikipedia] | ||
| − | [http://www.welt.de/print/die_welt/hamburg/article116823142/Eine-neue-Orgel-aus-dem-Barock.html | + | Zeitungsartikel: [http://www.welt.de/print/die_welt/hamburg/article116823142/Eine-neue-Orgel-aus-dem-Barock.html Eine neue Orgel aus dem Barock]}} |
| + | == Videos == | ||
| + | '''Orgelführung mit Andreas Fischer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=Us5Nw8BQrD0</youtube> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''J.S. Bach: Erläuterungen zu Wachet auf, ruft uns die Stimme BWV 645 – Wolfgang Zerer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=KvqaBCwmbJo</youtube> | ||
| + | |||
| + | '''J.S. Bach: Wachet auf, ruft uns die Stimme BWV 645 – Wolfgang Zerer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=NZvQEOOpOnw</youtube> | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''J.P. Sweelinck: Variationen "Est-ce Mars" – Andreas Fischer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=0dsErkgiNi8</youtube> | ||
| − | |||
| + | '''Sietze de Vries: Improvisation über "An Wasserflüssen Babylons":''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=usjwTELU3Z4</youtube> | ||
| − | |||
| − | + | '''H. Distler: Partita "Wachet auf, ruft uns die Stimme", Op. 8 No. 2: I. Toccata – Andreas Fischer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=7Qmh8uehmuA&list=OLAK5uy_lbTuyiXluhLvoCQq-Hx92JrnrjVwudQwY</youtube> | |
| − | |||
| + | '''J.S. Bach: "An Wasserflüssen Babylon" BWV 653 – Pieter van Dijk:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=DAkaTgnf-h8&list=OLAK5uy_lbTuyiXluhLvoCQq-Hx92JrnrjVwudQwY</youtube> | ||
== Die Orgel von 1962 bis 2007 == | == Die Orgel von 1962 bis 2007 == | ||
| − | |||
{{Orgelbeschreibung/ohne_Landkarte | {{Orgelbeschreibung/ohne_Landkarte | ||
|BILD 1= Hamburg, St Katharinen, Orgel, Kemper-Orgel-Prospekt.jpg |BILD 1-Text= Prospekt der Kemper-Orgel | |BILD 1= Hamburg, St Katharinen, Orgel, Kemper-Orgel-Prospekt.jpg |BILD 1-Text= Prospekt der Kemper-Orgel | ||
| Zeile 208: | Zeile 227: | ||
|ERBAUER = Emanuel Kemper & Sohn, Lübeck | |ERBAUER = Emanuel Kemper & Sohn, Lübeck | ||
|BAUJAHR = 1962 | |BAUJAHR = 1962 | ||
| − | |UMBAU = 1988 | + | |UMBAU = 1988 – Einbau einer neuen Traktur, eines neuen Spieltischs und der Setzeranlage durch die Werkstatt Rudolf von Beckerath, Hamburg |
|GEHÄUSE = Der Prospekt wurde von den Architekten Hopp & Jäger, Hamburg, entworfen. | |GEHÄUSE = Der Prospekt wurde von den Architekten Hopp & Jäger, Hamburg, entworfen. | ||
|GESCHICHTE = Die Disposition der Orgel wurde von Thomas Dittmann entworfen, Monteure waren Willy Uhlhorn, Josef Kosinski und Peter Roocks. | |GESCHICHTE = Die Disposition der Orgel wurde von Thomas Dittmann entworfen, Monteure waren Willy Uhlhorn, Josef Kosinski und Peter Roocks. | ||
| Zeile 219: | Zeile 238: | ||
|REGISTERTRAKTUR = elektrisch | |REGISTERTRAKTUR = elektrisch | ||
|REGISTER = 75 Register | |REGISTER = 75 Register | ||
| − | |MANUALE = 4 Manuale, Tonumfang: | + | |MANUALE = 4 Manuale, Tonumfang: C–g³ |
| − | |PEDAL = Tonumfang: | + | |PEDAL = Tonumfang: C–f¹ |
|SPIELHILFEN = Normalkoppeln: RP/HW, OW/RP<ref name="neu1">im Orgelfaltblatt noch nicht genannt, wahrscheinlich 1988 ergänzt</ref>, OW/HW, BW/HW, RP/Ped, HW/Ped, OW/Ped | |SPIELHILFEN = Normalkoppeln: RP/HW, OW/RP<ref name="neu1">im Orgelfaltblatt noch nicht genannt, wahrscheinlich 1988 ergänzt</ref>, OW/HW, BW/HW, RP/Ped, HW/Ped, OW/Ped | ||
| Zeile 234: | Zeile 253: | ||
Glockenspiel 4'<ref name="neu3"></ref> | Glockenspiel 4'<ref name="neu3"></ref> | ||
| − | }} | + | }}{{Disposition4 |
| − | |||
| − | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1988<ref>nach Ars Organi und Seggermann</ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1988<ref>nach Ars Organi und Seggermann</ref> | ||
|WERK 1 = Rückpositiv | |WERK 1 = Rückpositiv | ||
| Zeile 280: | Zeile 297: | ||
Trichterflöte 8' | Trichterflöte 8' | ||
| − | Quinte 5 1/3'<ref name="altSegg">alte Register nach Seggermann</ref> | + | Quinte 5 1/3' <ref name="altSegg">alte Register nach Seggermann</ref> |
| − | Oktave 4'<ref name="altSegg"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="altSegg"></ref> |
Nachthorn 4' | Nachthorn 4' | ||
| − | Quinte 2 2/3'<ref name="altSegg"></ref> | + | Quinte 2 2/3' <ref name="altSegg"></ref> |
Oktave 2' | Oktave 2' | ||
| Zeile 298: | Zeile 315: | ||
Scharff IV | Scharff IV | ||
| − | Trompete 16'<ref name="altSegg"></ref> | + | Trompete 16' <ref name="altSegg"></ref> |
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
| Zeile 374: | Zeile 391: | ||
Oktave 8' | Oktave 8' | ||
| − | Gedackt 8'<ref name="altSegg"></ref> | + | Gedackt 8' <ref name="altSegg"></ref> |
| − | Oktave 4'<ref name="altSegg"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="altSegg"></ref> |
Blockflöte 4' | Blockflöte 4' | ||
| Zeile 384: | Zeile 401: | ||
Bauernpfeife 1' | Bauernpfeife 1' | ||
| − | Rauschpfeife III<ref name="altSegg"></ref> | + | Rauschpfeife III <ref name="altSegg"></ref> |
Mixtur VI-VIII | Mixtur VI-VIII | ||
| Zeile 394: | Zeile 411: | ||
Dulcian 16' | Dulcian 16' | ||
| − | Trompete 8'<ref name="altSegg"></ref> | + | Trompete 8' <ref name="altSegg"></ref> |
| − | Trompete 4'<ref name="altSegg"></ref> | + | Trompete 4' <ref name="altSegg"></ref> |
| Zeile 404: | Zeile 421: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition 1962 - 1988<ref>nach dem Orgelfaltblatt der Kirchengemeinde</ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition 1962 - 1988<ref>nach dem Orgelfaltblatt der Kirchengemeinde</ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Prinzipal 8' | |REGISTER WERK 1 = Prinzipal 8' | ||
| Zeile 435: | Zeile 452: | ||
''Tremulant'' | ''Tremulant'' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16' | |REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16' | ||
| Zeile 446: | Zeile 463: | ||
Trichterflöte 8' | Trichterflöte 8' | ||
| − | Quinte 5 1/3'<ref name="altFalt">alte Register nach dem Faltblatt</ref> | + | Quinte 5 1/3' <ref name="altFalt">alte Register nach dem Faltblatt</ref> |
| − | Oktave 4'<ref name="altFalt"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="altFalt"></ref> |
Nachthorn 4' | Nachthorn 4' | ||
| − | Quinte 2 2/3'<ref name="altFalt"></ref> | + | Quinte 2 2/3' <ref name="altFalt"></ref> |
Oktave 2' | Oktave 2' | ||
| Zeile 464: | Zeile 481: | ||
Scharff IV | Scharff IV | ||
| − | Trompete 16'<ref name="altFalt"></ref> | + | Trompete 16' <ref name="altFalt"></ref> |
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 3 = III Oberwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 3 = Gedackt 16' | |REGISTER WERK 3 = Gedackt 16' | ||
| Zeile 504: | Zeile 521: | ||
''2 Tremulanten'' | ''2 Tremulanten'' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Holzgedackt 8' | |REGISTER WERK 4 = Holzgedackt 8' | ||
| Zeile 525: | Zeile 542: | ||
Krummhornregal 8' | Krummhornregal 8' | ||
| − | Knopfregal 8'<ref name="altFalt"></ref> | + | Knopfregal 8' <ref name="altFalt"></ref> |
| Zeile 540: | Zeile 557: | ||
Oktave 8' | Oktave 8' | ||
| − | Gedackt 8'<ref name="altFalt"></ref> | + | Gedackt 8' <ref name="altFalt"></ref> |
| − | Oktave 4'<ref name="altFalt"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="altFalt"></ref> |
| − | Quintadena 4'<ref name="altFalt"></ref> | + | Quintadena 4' <ref name="altFalt"></ref> |
Nachthorn 2' | Nachthorn 2' | ||
| Zeile 550: | Zeile 567: | ||
Bauernpfeife 1' | Bauernpfeife 1' | ||
| − | Rauschpfeife III<ref name="altFalt"></ref> | + | Rauschpfeife III <ref name="altFalt"></ref> |
Mixtur VI-VIII | Mixtur VI-VIII | ||
| Zeile 560: | Zeile 577: | ||
Dulcian 16' | Dulcian 16' | ||
| − | Trompete 8'<ref name="altFalt"></ref> | + | Trompete 8' <ref name="altFalt"></ref> |
| − | Trompete 4'<ref name="altFalt"></ref> | + | Trompete 4' <ref name="altFalt"></ref> |
| Zeile 579: | Zeile 596: | ||
Ars Organi 3/2001, S. 147 | Ars Organi 3/2001, S. 147 | ||
| − | |WEBLINKS = [http://orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database= | + | |WEBLINKS = [http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=2002451&LGE=EN&LIJST=lang&OLC=5002162 Die Orgel auf Orgbase.nl] |
}} | }} | ||
| − | + | == Video == | |
| + | '''J.S Bach: Fantasia et Fuga g BWV 542 - Andreas Fischer:''' <youtube>https://www.youtube.com/watch?v=K8eHmxDToq8</youtube> | ||
== Die Orgel von 1543 bis 1943 == | == Die Orgel von 1543 bis 1943 == | ||
| − | |||
{{Orgelbeschreibung/ohne_Landkarte | {{Orgelbeschreibung/ohne_Landkarte | ||
|BILD 1= |BILD 1-Text= | |BILD 1= |BILD 1-Text= | ||
| Zeile 594: | Zeile 611: | ||
|BAUJAHR = 1543 | |BAUJAHR = 1543 | ||
|UMBAU = Die Maßnahme von 1543 wird in Ars Organi als ein Umbau bezeichnet, der einem Neubau gleichkommt. Wer die Orgel ursprünglich erbaute ist demnach offensichtlich aus den Akten nicht ersichtlich. Daher wird die Orgel hier Gregorius Vogel zugeordnet. In Ars Organi werden alle Dispositionsstände bis zur Zerstörung der Orgel im Jahr 1943 mitgeteilt.<ref>Alle Angaben zur Geschichte des Orgelwerks nach Ars Organi</ref> | |UMBAU = Die Maßnahme von 1543 wird in Ars Organi als ein Umbau bezeichnet, der einem Neubau gleichkommt. Wer die Orgel ursprünglich erbaute ist demnach offensichtlich aus den Akten nicht ersichtlich. Daher wird die Orgel hier Gregorius Vogel zugeordnet. In Ars Organi werden alle Dispositionsstände bis zur Zerstörung der Orgel im Jahr 1943 mitgeteilt.<ref>Alle Angaben zur Geschichte des Orgelwerks nach Ars Organi</ref> | ||
| − | 1551/52 | + | 1551/52 – Arbeiten der Niederländer Hendrik Niehoff und Jasper Johannsen. |
| − | 1559 | + | 1559 – Einbau einer Klingenden Zimbel durch Jacob Scherer. |
| − | 1587 | + | 1587 – Hans Scherer d. Ä. ersetzt die abgängigen Register Krumhorn, Bärpip und Hohlpip. |
| − | 1590/91 | + | 1590/91 – Hans Scherer d. Ä. überholt das Rückpositiv technisch, belegt die Prospektpfeifen mit Zinnfolie und baut ein neues Scharff ein. |
| − | 1603 | + | 1603 – nicht näher bekannte Arbeiten zum Preis von 10.000 M. durch einen unbekannten Orgelbauer (In Ars Organi wird die Vergrößerung des Pedals auf den bei dem Zustand von 1670 genannten Umfang vermutet). |
| − | 1631/33 | + | 1631/33 – Umbau durch Gottfried Fritzsche, dabei Einbau der Semitionen dis/es in den Manualen |
| − | 1636 | + | 1636 – Einbau des Brustwerks mit 7 Registern durch Gottfried Fritzsche |
| − | 1644/47 | + | 1644/47 – Umbauten durch Friedrich Stellwagen |
| − | 1669/70 | + | 1669/70 – Erweiterung durch Friedrich Besser um die Register Trommete 4‘ (OW), Principalbaß 16‘ und Cornettbaß 2' (Ped), Joachim Richborn baut das Register Principal 32' (Ped) ein. Dieser Dispositionszustand wird 1720 durch Mattheson mitgeteilt. |
| − | 1738 | + | 1738 – Einbau der Register Hautbois d'amour 8' (RPos) und Chalumeau 8' (HW) durch einen unbekannten Orgelbauer. |
| − | 1740/42 | + | 1740/42 – Größerer Umbau durch Johann Dietrich Busch, dabei u. a. auch der Einbau zweier Zimbelsterne. |
| − | 1742/43 | + | 1742/43 – Ergänzung des Schnitzwerks durch Bildhauer Christof Gruber |
| − | 1786 | + | 1786 – wahrscheinlich Schwellbarmachung des Brustwerks |
| − | 1832 | + | 1832 – Größerer Umbau durch einen nicht bekannten Orgelbauer, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1832 erreicht. |
| − | 1839 | + | 1839 – großer Umbau durch Johann Gottlieb Wolfsteller, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1839 erreicht. |
| − | + | 1867–1869 – weiterer großer Umbau durch Christian Heinrich Wolfsteller, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1869 erreicht. | |
| − | 1898 | + | 1898 – Einbau eines Barkerhebels für das Hauptwerk durch Gelhaar, Bremen. |
| − | 1901 | + | 1901 – Umbau durch Paul Rother. |
| − | 1917 | + | 1917 – Konfiszierung der Prospektpfeifen durch den Staat |
| − | 1918 | + | 1918 – Einbau neuer Prospektpfeifen aus Zink durch Paul Rother, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1925 erreicht. |
| − | 1934 | + | 1934 – letzter Umbau vor der Auslagerung von 16 Registern (durch die Firma Walcker) im Jahr 1943, danach Kriegszerstörung des Orgelwerks. Wer diesen Umbau durchführte, ist in Ars Organi nicht genannt. |
|GEHÄUSE = | |GEHÄUSE = | ||
|GESCHICHTE = | |GESCHICHTE = | ||
| Zeile 642: | Zeile 659: | ||
|SPIELTRAKTUR = mechanisch | |SPIELTRAKTUR = mechanisch | ||
|REGISTERTRAKTUR = mechanisch | |REGISTERTRAKTUR = mechanisch | ||
| − | |REGISTER = 1543 | + | |REGISTER = 1543 – 43 Register |
1670 – 58 Register | 1670 – 58 Register | ||
| Zeile 649: | Zeile 666: | ||
1869 – 56 Register | 1869 – 56 Register | ||
| − | |MANUALE = 4 Manuale, Tonumfang: | + | |MANUALE = 4 Manuale, Tonumfang: C–g³ |
| − | |PEDAL = Tonumfang: | + | |PEDAL = Tonumfang: C–f¹ |
|SPIELHILFEN = | |SPIELHILFEN = | ||
}} | }} | ||
| − | |||
{{Disposition3 | {{Disposition3 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1543<ref Name="AO">nach Ars Organi</ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1543<ref Name="AO">nach Ars Organi</ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Principal 8' | |REGISTER WERK 1 = Principal 8' | ||
| Zeile 682: | Zeile 698: | ||
Schalmey 4' | Schalmey 4' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
| − | |REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16'<ref name="sic">sic!</ref> | + | |REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16' <ref name="sic">sic!</ref> |
Quintatön 16' | Quintatön 16' | ||
| Zeile 704: | Zeile 720: | ||
Trompete 16' | Trompete 16' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Prinzipal 8'<ref name="sic"></ref> | |REGISTER WERK 3 = Prinzipal 8'<ref name="sic"></ref> | ||
| Zeile 746: | Zeile 762: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition um 1670, mitgeteilt 1720 durch Mattheson<ref Name="AO"></ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition um 1670, mitgeteilt 1720 durch Mattheson<ref Name="AO"></ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Principal 8' | |REGISTER WERK 1 = Principal 8' | ||
| Zeile 772: | Zeile 788: | ||
Schallmey 4' | Schallmey 4' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16'<ref name="sic"></ref> | |REGISTER WERK 2 = Prinzipal 16'<ref name="sic"></ref> | ||
| Zeile 794: | Zeile 810: | ||
Trommete 16' | Trommete 16' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Principal 8' | |REGISTER WERK 3 = Principal 8' | ||
| Zeile 809: | Zeile 825: | ||
Scharf VI | Scharf VI | ||
| − | Trompete 8'<ref name="sic"></ref> | + | Trompete 8' <ref name="sic"></ref> |
Zinke 8' | Zinke 8' | ||
Trommete 4' | Trommete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk | + | |WERK 4 = IV Brustwerk |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 849: | Zeile 865: | ||
Cimbel III | Cimbel III | ||
| − | Großposaun 32'<ref name="sic"></ref> | + | Großposaun 32' <ref name="sic"></ref> |
Posaune 16' | Posaune 16' | ||
| Zeile 866: | Zeile 882: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1832<ref Name="AO"></ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1832<ref Name="AO"></ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | ||
| Zeile 892: | Zeile 908: | ||
Hautbois d'amour 8' | Hautbois d'amour 8' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Principal 16' | |REGISTER WERK 2 = Principal 16' | ||
| Zeile 905: | Zeile 921: | ||
Oktave 4' | Oktave 4' | ||
| − | Octave 2'<ref name="sic"></ref> | + | Octave 2' <ref name="sic"></ref> |
Rauschpfeife II | Rauschpfeife II | ||
| Zeile 914: | Zeile 930: | ||
Chalumeau 8' | Chalumeau 8' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Gambe 16' | |REGISTER WERK 3 = Gambe 16' | ||
| Zeile 936: | Zeile 952: | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 957: | Zeile 973: | ||
Subbaß 16' | Subbaß 16' | ||
| − | Octave 8'<ref name="sic"></ref> | + | Octave 8' <ref name="sic"></ref> |
Quinte 6' | Quinte 6' | ||
| Zeile 986: | Zeile 1.002: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1839<ref Name="AO"></ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1839<ref Name="AO"></ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | ||
| Zeile 995: | Zeile 1.011: | ||
Quintatön 8' | Quintatön 8' | ||
| − | Oktave 4'<ref name="sic"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="sic"></ref> |
Kleinhohlflöte 4' | Kleinhohlflöte 4' | ||
| Zeile 1.012: | Zeile 1.028: | ||
Hautbois d'amour 8' | Hautbois d'amour 8' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 =II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Principal 16' | |REGISTER WERK 2 = Principal 16' | ||
| Zeile 1.025: | Zeile 1.041: | ||
Viola da Gamba 8' | Viola da Gamba 8' | ||
| − | Oktave 4'<ref name="sic"></ref> | + | Oktave 4' <ref name="sic"></ref> |
Octave 2' | Octave 2' | ||
| Zeile 1.036: | Zeile 1.052: | ||
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 =III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.043: | Zeile 1.059: | ||
Rohrflöte 8' | Rohrflöte 8' | ||
| − | Gedackt 8'<ref name="sic"></ref> | + | Gedackt 8' <ref name="sic"></ref> |
Octave 4' | Octave 4' | ||
| Zeile 1.058: | Zeile 1.074: | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 1.104: | Zeile 1.120: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1869<ref Name="AO"></ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1869<ref Name="AO"></ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.130: | Zeile 1.146: | ||
Hautbois d'amour 8' | Hautbois d'amour 8' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Principal 16' | |REGISTER WERK 2 = Principal 16' | ||
| Zeile 1.154: | Zeile 1.170: | ||
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.176: | Zeile 1.192: | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 1.199: | Zeile 1.215: | ||
Violon 16' | Violon 16' | ||
| − | Quinta 10 2/3'<ref name="sic"></ref> | + | Quinta 10 2/3' <ref name="sic"></ref> |
Bordun 8' | Bordun 8' | ||
| Zeile 1.220: | Zeile 1.236: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition um 1925<ref>nach Ars Organi</ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition um 1925<ref>nach Ars Organi</ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.244: | Zeile 1.260: | ||
Oboe 8' | Oboe 8' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Principal 16' | |REGISTER WERK 2 = Principal 16' | ||
| Zeile 1.268: | Zeile 1.284: | ||
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.290: | Zeile 1.306: | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 1.336: | Zeile 1.352: | ||
{{Disposition4 | {{Disposition4 | ||
|ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1934<ref Name="AO"></ref> | |ÜBERSCHRIFT = Disposition seit 1934<ref Name="AO"></ref> | ||
| − | |WERK 1 = Rückpositiv | + | |WERK 1 = I Rückpositiv |
|REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 1 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.351: | Zeile 1.367: | ||
Nasat 2 2/3' | Nasat 2 2/3' | ||
| − | Oktave 2'<ref name="sic"></ref> | + | Oktave 2' <ref name="sic"></ref> |
Flöte 2' | Flöte 2' | ||
| Zeile 1.360: | Zeile 1.376: | ||
Oboe 8' | Oboe 8' | ||
| − | |WERK 2 = Hauptwerk | + | |WERK 2 = II Hauptwerk |
|REGISTER WERK 2 = Principal 16' | |REGISTER WERK 2 = Principal 16' | ||
| Zeile 1.384: | Zeile 1.400: | ||
Trompete 8' | Trompete 8' | ||
| − | |WERK 3 = Oberwerk | + | |WERK 3 = III Oberwerk |
|REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | |REGISTER WERK 3 = Bordun 16' | ||
| Zeile 1.406: | Zeile 1.422: | ||
Trompete 4' | Trompete 4' | ||
| − | |WERK 4 = Brustwerk<ref>schwellbar</ref> | + | |WERK 4 = IV Brustwerk<ref>schwellbar</ref> |
|REGISTER WERK 4 = Principal 8' | |REGISTER WERK 4 = Principal 8' | ||
| Zeile 1.452: | Zeile 1.468: | ||
; Anmerkungen | ; Anmerkungen | ||
<references/> | <references/> | ||
| − | + | ==Verweise== | |
{{Verweise | {{Verweise | ||
|ANMERKUNGEN = | |ANMERKUNGEN = | ||
| Zeile 1.469: | Zeile 1.485: | ||
Rupp, Emile, Entwicklungsgeschichte, S. 69 | Rupp, Emile, Entwicklungsgeschichte, S. 69 | ||
| − | |WEBLINKS = [http://orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database= | + | |WEBLINKS = [http://www.orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=2002854&LGE=EN&LIJST=lang Beschreibung auf orgbase.nl] |
}} | }} | ||
| Zeile 1.482: | Zeile 1.498: | ||
[[Kategorie:Flentrop Orgelbau]] | [[Kategorie:Flentrop Orgelbau]] | ||
[[Kategorie:Fritzsche, Gottfried]] | [[Kategorie:Fritzsche, Gottfried]] | ||
| + | [[Kategorie: Hamburg]] | ||
| + | [[Kategorie:Rother, Paul]] | ||
| + | [[Kategorie:Deutschland]] | ||
Aktuelle Version vom 24. September 2025, 07:25 Uhr
Adresse: Katharinenkirchhof 1, 20457 Hamburg
Gebäude: Evangelische Hauptkirche St. Katharinen (13.-15.Jh.)
Weitere Orgeln: Hauptorgel, Chororgel
| Orgelbauer: | Flentrop (Zaandam, Niederlande) |
| Baujahr: | 2007-2013 |
| Geschichte der Orgel: | Unter den 4.330 Pfeifen finden sich noch 520 erhaltene (ausgelagerte) historische Pfeifen aus der am 29./30. Juli 1943 im Feuersturm der Bombenangriffe zerstörten Orgel von Gregorius Vogel (1543), Hans Scherer d.Ä, (1587-95), Hans Scherer d.J. (1605/06), Gottfried Fritzsche (1631-34), Friedrich Stellwagen (1644-47)und Friedrich Besser (1671-74). Die Disposition geht zurück auf Johann Mattheson 1720. |
| Stimmtonhöhe: | a1 = 465 Hz bei 20 °C |
| Temperatur (Stimmung): | ungleich schwebend (Bach-Kellner) |
| Windladen: | Schleifladen |
| Spieltraktur: | mechanisch |
| Registertraktur: | mechanisch |
| Registeranzahl: | 61 |
| Manuale: | 4, CD–d3 |
| Pedal: | CD–d1 |
| Spielhilfen, Koppeln: | Schiebekoppeln OW/HW, BW/OW, Tremulanten zum BW und RP, Tremulant generell, 2 Zimbelsterne, Vogelgeschrei, Timpani, Calcant |
Disposition
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk | Pedal |
| Principal 8'
Gedact 8' Quintadena 8' Octava 4' Blockflöte 4' Hohlflöte 4' Quintflöte 11/2' Sifflet 1' Sesquialtera 2f. Scharff 8f. Regal 8' Oboe d’Amore 8' [1] Schallmey 4' Tremulant |
Principal 16'
Quintadena 16' Bordun 16' [2] Octava 8' Spitzflöte 8' Querflöte 8' [3] Octava 4' Octava 2' [4] Rausch-Pfeife 2f. [5] Mixtura 10f. [6] Trommete 16' [7] Trommete 8' [8] |
Principal 8' [9]
Hohlflöte 8' [10] Viola di Gamba 8' Octava 4' Flöte 4' Nassat 3' Waldflöte 2' Gemshorn 2' Scharf 6f. Trommete 8' Zincke 8' Trommete 4' [11] |
Principal 8' [12]
Octave 4' [13] Quintadena 4' Waldpfeife 2' [14] Scharf 7f. Dulcian 16' Regal 8' Tremulant |
Principal 32'
Principal 16' Sub-Bass 16' Octava 8' Gedact 8' Octava 4' Nachthorn 4' Rauschpfeiffe 2f. Cimbel 3f. Mixtura 5f. Groß-Posaun 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trommete 8' Krumhorn 8' Schallmey 4' Cornet-Baß 2' |
- Anmerkungen
- ↑ historisches Register (1588/1738)
- ↑ historisches Register (vor 1588)
- ↑ historisches Register (H. Scherer d.Ä., 1591)
- ↑ historisches Register (H. Scherer, 1605)
- ↑ historischer Pfeifenbestand, (anonym, gotisch)
- ↑ historisches Register (H. Scherer 1605, G. Fritsche 1634)
- ↑ historisches Register (J.D.Busch, 1742/43)
- ↑ aus alten Prospektpfeifen
- ↑ historisches Register (H. Scherer, 1605)
- ↑ historisches Register (H. Scherer d.Ä., 1591)
- ↑ historisches Register (F. Besser, 1671-74)
- ↑ historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)
- ↑ historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)
- ↑ historisches Register (G. Fritsche, 1631/32)
Bibliographie
| Literatur: | Festschrift zur Orgelweihe Eine Orgel für Bach, 2013, 132 Seiten |
| Discographie: | Johann Sebastian Bach: Dritter Theil der Clavier-Übung. Andreas Fischer. MDG 906 2120-6, 2019, 2 SACDs; Rezension bei organ
Katharinenkirche Hamburg - Sietze de Vries. JSB records, 2015, CD; Rezension Regina Renata - Die Orgel in St. Katharinen Hamburg. Pieter van Dijk, Andreas Fischer, Wolfgang Zerer. Es-Dur ES 2050 (Naxos Deutschland), 2013, CD; YouTube, Spotify, Rezension bei organ |
| Weblinks: | Seiten der Kirchengemeinde
Stiftung Johann Sebastian, YouTube-Kanal Fotos und Beschreibung auf orgelsite.nl Beschreibung auf orgelnieuws.nl Beschreibung auf musiqueorguequebec.ca Ausführliche Beschreibung auf walcker-stiftung.de Zeitungsartikel: Eine neue Orgel aus dem Barock |
Videos
Orgelführung mit Andreas Fischer:
J.S. Bach: Erläuterungen zu Wachet auf, ruft uns die Stimme BWV 645 – Wolfgang Zerer:
J.S. Bach: Wachet auf, ruft uns die Stimme BWV 645 – Wolfgang Zerer:
J.P. Sweelinck: Variationen "Est-ce Mars" – Andreas Fischer:
Sietze de Vries: Improvisation über "An Wasserflüssen Babylons":
H. Distler: Partita "Wachet auf, ruft uns die Stimme", Op. 8 No. 2: I. Toccata – Andreas Fischer:
J.S. Bach: "An Wasserflüssen Babylon" BWV 653 – Pieter van Dijk:
Die Orgel von 1962 bis 2007
Orgelbeschreibung
| Orgelbauer: | Emanuel Kemper & Sohn, Lübeck |
| Baujahr: | 1962 |
| Geschichte der Orgel: | Die Disposition der Orgel wurde von Thomas Dittmann entworfen, Monteure waren Willy Uhlhorn, Josef Kosinski und Peter Roocks.
Die Orgel wurde 2007 in die Pfarrkirche Jastrzebia Gora, Polen, abgegeben, ab 2007 entstand die oben beschriebene Flentrop-Orgel. |
| Umbauten: | 1988 – Einbau einer neuen Traktur, eines neuen Spieltischs und der Setzeranlage durch die Werkstatt Rudolf von Beckerath, Hamburg |
| Gehäuse: | Der Prospekt wurde von den Architekten Hopp & Jäger, Hamburg, entworfen. |
| Stimmtonhöhe: | a¹ = 440 Hz |
| Temperatur (Stimmung): | gleichstufig |
| Windladen: | Schleifladen |
| Spieltraktur: | mechanisch |
| Registertraktur: | elektrisch |
| Registeranzahl: | 75 Register |
| Manuale: | 4 Manuale, Tonumfang: C–g³ |
| Pedal: | Tonumfang: C–f¹ |
| Spielhilfen, Koppeln: | Normalkoppeln: RP/HW, OW/RP[1], OW/HW, BW/HW, RP/Ped, HW/Ped, OW/Ped
Zungen ab (alle und einzeln)[2] Tutti[2] ursprünglich 3 freie Kombinationen, 1 geteilte Kombination und 2 freie Pedalkombinationen, 1988 ersetzt durch einen 128facher Setzer Domglocken[3] Glockenspiel 8'[4] Glockenspiel 4'[4] |
Disposition seit 1988[5]
| Rückpositiv | Hauptwerk | Oberwerk[6] | Brustwerk[7] | Pedal |
| Prinzipal 8'
Gedackt 8' Quintadena 8' Oktave 4' Rohrflöte 4' Quinte 2 2/3' Oktave 2' Terz 1 3/5' Spitzquinte 1 1/3' Sifflöte 1' Scharff V-VII Dulcian 16' Zarttrompete 8' Trechterregal 8'
|
Prinzipal 16'
Pommer 16' Oktave 8' Spitzflöte 8' Trichterflöte 8' Quinte 5 1/3' [8] Oktave 4' [8] Nachthorn 4' Quinte 2 2/3' [8] Oktave 2' Flachflöte 2' Terzian II Mixtur VI-VIII Scharff IV Trompete 16' [8] Trompete 8' Trompete 4' |
Gedackt 16'
Prinzipal 8' Rohrflöte 8' Spitzgambe 8' Céleste 8' Oktave 4' Schweizerpfeife 4' Nasat 2 2/3' Flöt-Oktave 2' Glockenton 1/2' Cornett V Fernmixtur VI Quintzimbel II Rankett 16' Oboe 8' Vox humana 8'
|
Holzgedackt 8'
Holzprinzipal 4' Quintade 4' Spitzflöte 2' Quinte 1 1/3' Sesquialtera II Scharff III Zwergzimbel V Geigendregal 16' Krummhornregal 8' Knopfregal 8'
|
Prinzipal 32'
Prinzipal 16' Subbaß 16' Quinte 10 2/3' Oktave 8' Gedackt 8' [8] Oktave 4' [8] Blockflöte 4' Nachthorn 2' Bauernpfeife 1' Rauschpfeife III [8] Mixtur VI-VIII Fagott 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' [8] Trompete 4' [8]
|
Disposition 1962 - 1988[9]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk[10] | IV Brustwerk[11] | Pedal |
| Prinzipal 8'
Gedackt 8' Quintadena 8' Oktave 4' Rohrflöte 4' Quinte 2 2/3' Oktave 2' Terz 1 3/5' Spitzquinte 1 1/3' Sifflöte 1' Scharff V-VII Dulcian 16' Zarttrompete 8' Trechterregal 8'
|
Prinzipal 16'
Pommer 16' Oktave 8' Spitzflöte 8' Trichterflöte 8' Quinte 5 1/3' [12] Oktave 4' [12] Nachthorn 4' Quinte 2 2/3' [12] Oktave 2' Flachflöte 2' Terzian II Mixtur VI-VIII Scharff IV Trompete 16' [12] Trompete 8' Trompete 4' |
Gedackt 16'
Prinzipal 8' Rohrflöte 8' Spitzgambe 8' Oktave 4' Schweizerpfeife 4' Nasat 2 2/3' Flöt-Oktave 2' Glockenton 1/2' Cornett V Fernmixtur VI Quintzimbel II Jauchzendpfeife II Rankett 16' Oboe 8' Vox humana 8'
|
Holzgedackt 8'
Holzprinzipal 4' Quintade 4' Spitzflöte 2' Quinte 1 1/3' Sesquialtera II Scharff III Zwergzimbel V Geigendregal 16' Krummhornregal 8' Knopfregal 8' [12]
|
Prinzipal 32'
Prinzipal 16' Subbaß 16' Quinte 10 2/3' Oktave 8' Gedackt 8' [12] Oktave 4' [12] Quintadena 4' [12] Nachthorn 2' Bauernpfeife 1' Rauschpfeife III [12] Mixtur VI-VIII Fagott 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' [12] Trompete 4' [12]
|
- Anmerkungen
- ↑ im Orgelfaltblatt noch nicht genannt, wahrscheinlich 1988 ergänzt
- ↑ 2,0 2,1 nur im Orgelfaltblatt genannt, es ist unklar ob diese Spielhilfe nach dem Umbau von 1988 noch vorhanden war
- ↑ nur in Ars Organi genannt, wahrscheinlich 1988 ergänzt
- ↑ 4,0 4,1 Die Zuordnung der Glockenspiele zu einem Manual ist nicht angegeben, sie sind nur in Ars Organi genannt, wahrscheinlich also 1988 ergänzt worden.
- ↑ nach Ars Organi und Seggermann
- ↑ schwellbar
- ↑ schwellbar
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 alte Register nach Seggermann
- ↑ nach dem Orgelfaltblatt der Kirchengemeinde
- ↑ schwellbar
- ↑ schwellbar
- ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 12,10 alte Register nach dem Faltblatt
Bibliographie
| Literatur: | Orgelfaltblatt der Kirche St. Katharinen
Seggermann, G., Die Orgeln in Hamburg, (Hamburg, 1997) S. 116f. Ars Organi 3/2001, S. 147 |
| Weblinks: | Die Orgel auf Orgbase.nl |
Video
J.S Bach: Fantasia et Fuga g BWV 542 - Andreas Fischer:
Die Orgel von 1543 bis 1943
Orgelbeschreibung
| Orgelbauer: | Gregorius Vogel |
| Baujahr: | 1543 |
| Umbauten: | Die Maßnahme von 1543 wird in Ars Organi als ein Umbau bezeichnet, der einem Neubau gleichkommt. Wer die Orgel ursprünglich erbaute ist demnach offensichtlich aus den Akten nicht ersichtlich. Daher wird die Orgel hier Gregorius Vogel zugeordnet. In Ars Organi werden alle Dispositionsstände bis zur Zerstörung der Orgel im Jahr 1943 mitgeteilt.[1]
1551/52 – Arbeiten der Niederländer Hendrik Niehoff und Jasper Johannsen. 1559 – Einbau einer Klingenden Zimbel durch Jacob Scherer. 1587 – Hans Scherer d. Ä. ersetzt die abgängigen Register Krumhorn, Bärpip und Hohlpip. 1590/91 – Hans Scherer d. Ä. überholt das Rückpositiv technisch, belegt die Prospektpfeifen mit Zinnfolie und baut ein neues Scharff ein. 1603 – nicht näher bekannte Arbeiten zum Preis von 10.000 M. durch einen unbekannten Orgelbauer (In Ars Organi wird die Vergrößerung des Pedals auf den bei dem Zustand von 1670 genannten Umfang vermutet). 1631/33 – Umbau durch Gottfried Fritzsche, dabei Einbau der Semitionen dis/es in den Manualen 1636 – Einbau des Brustwerks mit 7 Registern durch Gottfried Fritzsche 1644/47 – Umbauten durch Friedrich Stellwagen 1669/70 – Erweiterung durch Friedrich Besser um die Register Trommete 4‘ (OW), Principalbaß 16‘ und Cornettbaß 2' (Ped), Joachim Richborn baut das Register Principal 32' (Ped) ein. Dieser Dispositionszustand wird 1720 durch Mattheson mitgeteilt. 1738 – Einbau der Register Hautbois d'amour 8' (RPos) und Chalumeau 8' (HW) durch einen unbekannten Orgelbauer. 1740/42 – Größerer Umbau durch Johann Dietrich Busch, dabei u. a. auch der Einbau zweier Zimbelsterne. 1742/43 – Ergänzung des Schnitzwerks durch Bildhauer Christof Gruber 1786 – wahrscheinlich Schwellbarmachung des Brustwerks 1832 – Größerer Umbau durch einen nicht bekannten Orgelbauer, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1832 erreicht. 1839 – großer Umbau durch Johann Gottlieb Wolfsteller, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1839 erreicht. 1867–1869 – weiterer großer Umbau durch Christian Heinrich Wolfsteller, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1869 erreicht. 1898 – Einbau eines Barkerhebels für das Hauptwerk durch Gelhaar, Bremen. 1901 – Umbau durch Paul Rother. 1917 – Konfiszierung der Prospektpfeifen durch den Staat 1918 – Einbau neuer Prospektpfeifen aus Zink durch Paul Rother, dabei wird der unten wiedergegebene Zustand von 1925 erreicht. 1934 – letzter Umbau vor der Auslagerung von 16 Registern (durch die Firma Walcker) im Jahr 1943, danach Kriegszerstörung des Orgelwerks. Wer diesen Umbau durchführte, ist in Ars Organi nicht genannt. |
| Windladen: | Schleifladen |
| Spieltraktur: | mechanisch |
| Registertraktur: | mechanisch |
| Registeranzahl: | 1543 – 43 Register
1670 – 58 Register 1839 – 57 Register 1869 – 56 Register |
| Manuale: | 4 Manuale, Tonumfang: C–g³ |
| Pedal: | Tonumfang: C–f¹ |
Disposition seit 1543[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | Pedalwerk |
| Principal 8'
Gedackt 8' Quintatön 8' Oktave 4' Kleinhohlflöte 4' Flauto traverso 4' Nasaat 3' Sifflöte 1' Sexquialtera II Scharf VIII Regal 8' Bärpfeife 8' Schalmey 4' |
Prinzipal 16' [3]
Quintatön 16' Bordun 16' Oktave 8' Spitzflöte 8' Flauto traverso 8' Oktave 4' Oktave 2' Rauschpfeife II Mixtur X Trompete 16' |
Prinzipal 8'[3]
Flöte 4' Nasat 3' Waldflöte 2' Gemshorn 2' Scharf II Trompete 8' Zinke 8' |
Subbaß 16'
Oktave 8' Oktave 4' Rauschpfeife II Mixtur III Zimbel III Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' Krumhorn 8'[3] Schalmey 4' |
Disposition um 1670, mitgeteilt 1720 durch Mattheson[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk | Pedal |
| Principal 8'
Gedackt 8' Quintatön 8' Octava 4' Hohlflöte 4' Blockflöte 4' Quintflöte 1 1/2' Sifflet 1' Sesquialtera II Scharf VIII Regal 8' Baarpfeife 8' Schallmey 4' |
Prinzipal 16'[3]
Quintadena 16' Bordun 16' Octava 8' Spitzflöte 8' Querflöte 8' Octava 4' Octava 2' Rauschpfeife II Mixtura X Trommete 16' |
Principal 8'
Hohlflöte 8' Flöte 4' Nasat 3' Waldflöte 2' Gemshorn 2' Scharf VI Trompete 8' [3] Zinke 8' Trommete 4' |
Principal 8'
Octava 4' Quintadena 4' Waldpfeife 2' Scharff VII Dulcian 16' Regal 8' |
Principal 32'
Principalbaß 16' Subbaß 16' Octava 8' Gedact 8' Octava 4' Nachthorn 4' Rauschpfeife II Mixtura V Cimbel III Großposaun 32' [3] Posaune 16' Dulcian 16' Trommete 8' Krumhorn 8' Schalmey 4' Cornettbaß 2' |
Disposition seit 1832[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk[4] | Pedal |
| Bordun 16'
Principal I-II 8' Gedackt 8' Quintatön 8' Oktave 4' Klein Hohlflöte 4' Nasat 3' Sifflöte 1' Sesquialtera II Scharf VIII Dulcian 16' Trompete 8' Hautbois d'amour 8' |
Principal 16'
Quintadena 16' Bordun 16' Oktave 8' Spitzflöte 8' Oktave 4' Octave 2' [3] Rauschpfeife II Mixtur X Trompete 16' Chalumeau 8' |
Gambe 16'
Principal 8' Rohrflöte 8' Gedackt 8' Oktave 4' Flöte 4' Waldflöte 2' Scharf VI Trompete 8' Vox humana 8' Trompete 4' |
Principal 8'
Octava 4' [sic!] Quintadena 4' Quinte 3' Scharff VII Trompete 8' Oboe 8' |
Principal 32'
Principal 16' Subbaß 16' Octave 8' [3] Quinte 6' Oktave 4' Gemshorn 2' Rauschpfeife II Mixtur V Posaune 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' Krumhorn 8' Schalmey 4' Cornet 2' |
Disposition seit 1839[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk[5] | Pedal |
| Bordun 16'
Principal 8' Gedact 8' Quintatön 8' Oktave 4' [3] Kleinhohlflöte 4' Nasat 3' Sifflöte 1' Sesquialtera II Scharf VIII Dulcian 16' Trompete 8' Hautbois d'amour 8' |
Principal 16'
Quintatön 16' Viola da Gamba 16' Octave 8' Spitzflöte 8' Viola da Gamba 8' Oktave 4' [3] Octave 2' Rauschpfeife II Mixtur X Trompete 16' Trompete 8' |
Bordun 16'
Principal 8' Rohrflöte 8' Gedackt 8' [3] Octave 4' Flöte 4' Waldflöte 2' Scharf III-V Trompete 8' Vox humana 8' Trompete 4' |
Principal 8'
Quinte 6' Octave 4' Quintatön 4' Scharff VII Trompete 8' Oboe 8' |
Principal 32'
Principal 16' Subbaß 16' Quinte 12' Octave 8' Bordun 8' Oktave 4' Rauschpfeife II[6] Mixtur III Posaune 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' Trompete 4' |
Disposition seit 1869[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk[7] | Pedal |
| Bordun 16'
Principal I 8' Gedackt 8' Quintatön 8' Oktave 4'[3] Hohlflöte 4' Nasat 3' Oktave 2' Sexquialtera II Scharf V Dulcian 16' Trompete 8' Hautbois d'amour 8' |
Principal 16'
Quintatön 16' Principal 8' Octave 8' Hohlflöte 8' Salicional 8' Octave 4' Octave 2' Rauschpfeife II Mixtur VI-X Trompete 16' Trompete 8' |
Bordun 16'
Principal 8' Rohrflöte 8' Gedackt 8' Octave 4' Flöte 4' Waldflöte 2' Scharf IV-V Trompete 8' Vox humana 8' Trompete 4' |
Principal 8'
Gedackt 8' Octave 4' Quintatön 4' Scharff V Trompete 8' Oboe 8' |
Principal 32'
Principal 16' Subbaß 16' Violon 16' Quinta 10 2/3' [3] Bordun 8' Oktave 4' Rauschpfeife II Posaune 32' Posaune 16' Dulcian 16' Trompete 8' Trompete 4' |
Disposition um 1925[8]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk[9] | Pedal |
| Bordun 16'
Principal 8' Harmonieflöte 8' Quintatön 8' Äoline 8' Oktave 4' Salicional 4' Nasat 2 2/3' Flöte 2' Sexquialtera II Trompete 8' Oboe 8' |
Principal 16'
Quintatön 16' Principal 8' Spitzflöte 8' Gedackt 8' Salicional 8' Octave 4' Gemshorn 4' Rauschpfeife II Mixtur IV Trompete 16' Trompete 8' |
Bordun 16'
Principal 8' Hohlflöte 8' Gedackt 8' Gambe 8' Octave 4' Traversflöte 4' Waldflöte 2' Scharf III Trompete 8' Trompete 4' |
Principal 8'
Gedackt 8' Flöte 8' Oktave 4'[3] Quintatön 4' Trompete 8' Trompete 4' |
Principal 32'
Principal 16' Subbaß 16' Gedackt 16' Violon 16' Quinte 10 2/3' Bordun 8' Cello 8' Quinte 5 1/3' Oktave 4' Posaune 32' Posaune 16' Trompete 8' Trompete 4' |
Disposition seit 1934[2]
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Oberwerk | IV Brustwerk[10] | Pedal |
| Bordun 16'
Principal 8' Harmonieflöte 8' Quintatön 8' Äoline 8' Oktave 4' Nasat 2 2/3' Oktave 2' [3] Flöte 2' Sexquialtera II Trompete 8' Oboe 8' |
Principal 16'
Quintatön 16' Principal 8' Spitzflöte 8' Gedackt 8' Salicional 8' Octave 4' Gemshorn 4' Rauschpfeife II Mixtur IV Trompete 16' Trompete 8' |
Bordun 16'
Principal 8' Hohlflöte 8' Gedackt 8' Gambe 8' Octave 4' Traversflöte 4' Waldflöte 2' Scharf III Trompete 8' Trompete 4' |
Principal 8'
Gedackt 8' Flöte 8' Oktave 4'[3] Quintatön 4' Trompete 8' Trompete 4' |
Principal 32'
Principal 16' Subbaß 16' Violon 16' Quinte 10 2/3' Bordun 8' Cello 8' Prinzipal 4'[3] Oktave 4' Nachthorn 2' Posaune 32' Posaune 16' Trompete 8' Trompete 4' |
- Anmerkungen
- ↑ Alle Angaben zur Geschichte des Orgelwerks nach Ars Organi
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 nach Ars Organi
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 3,13 3,14 3,15 3,16 sic!
- ↑ schwellbar
- ↑ schwellbar
- ↑ Das Vorhandensein dieses Registers ist wohl nicht gesichert.
- ↑ schwellbar
- ↑ nach Ars Organi
- ↑ schwellbar
- ↑ schwellbar
Verweise
Bibliographie
| Literatur: | Orgelfaltblatt der Kirche St. Katharinen s. separates Blatt
Seggermann, G., Die Orgeln in Hamburg, S. 116 Ars Organi 3/2001, S. 147 ff. Orgel International 6/1998, S. 9 Organ 1/2003, S. 37 Organ 1/2005, S. 30 Rupp, Emile, Entwicklungsgeschichte, S. 69 |
| Weblinks: | Beschreibung auf orgbase.nl |