Heilbronn, Kilianskirche (Hauptorgel)
Adresse: 74072 Heilbronn, Baden-Württemberg, Deutschland
Gebäude: Evangelische Kilianskirche
Weitere Orgeln: Hauptorgel; Chororgel
| Orgelbauer: | Walcker Orgelbau |
| Baujahr: | 1959 |
| Umbauten: | 2002 Renovierung und Umdisponierung durch Orgelbau Lenter
Eine Generalsanierung und Erweiterung ist geplant. Dabei sollen Haupt- und Chororgel über einen Zweitspieltisch verbunden werden. Des Weiteren soll neben der Chororgel ein Auxiliarwerk mit 6 Registern errichtet werden. Die Kosten sind mit ca. 1 Mio Euro veranschlagt. (Stand: Nov. 2025; Quelle) |
| Windladen: | Schleifladen |
| Spieltraktur: | mechanisch |
| Registertraktur: | elektrisch |
| Registeranzahl: | 62 |
| Manuale: | 4 C-g3 |
| Pedal: | C-f1 |
| Spielhilfen, Koppeln: | I/II, III/II (el.), IV/II, III/I, IV/I, IV/III, I/P, II/P, III/P, IV/P, 4'III/P (el.),16'III (el.), 4'III (el.)
3072 Setzerkombinationen (2002), Crescendowalze |
Disposition seit 2002
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Schwellwerk | IV Kronwerk | Pedal |
| Prinzipal 8'
Gedackt 8' Praestant 4' Flöte 4' Oktave 2' Terz 13/5' Quinte 11/3' Scharff 3f Krummhorn 8' Tremulant |
Prinzipal 16'
Prinzipal 8' Spitzflöte 8' Gamba 8' Oktave 4' Nachthorn 4' Quinte 22/3' Oktave 2' Mixtur major 5f Mixtur minor 4f Cornett 5f [1] Fagott 16' Trompete 8' |
Bordun 16'
Prinzipal 8' Konzertflöte 8' Gedackt 8' Viola 8' Dolce 8' Vox coelestis 8'[2] Oktave 4' Fugara 4' Traversflöte 4' Nasat 22/3' Flautino 2' Terz 13/5' Mixtur 7f Tromp. harm. 8' Oboe 8' Clairon 4' Tremulant |
Flöte 8'
Quintatön 8' Gemshorn 4' Flûte octaviante 4' Doublette 2' Piccolo 1' Sesquialter 2f Dulzian 16' Regal 8' Tremulant |
Untersatz 32'
Prinzipalbass 16' Violonbass 16' Subbass 16' Oktavbass 8' Flötbass 8' Cello 8' Choralbass 4' Gedackt 4' Hintersatz 5f Posaune 16' Trompete 8' Clairon 4' Kornett 2' |
- Anmerkungen
Disposition 1959-2002
| I Rückpositiv | II Hauptwerk | III Schwellwerk | IV Kronwerk | Pedal |
| Gedackt 8'
Praestant 4' Gedacktflöte 4' Oktavflöte 2' Quinte 11/3' Scharff 4f Krummhorn 8' Tremulant |
Großgedackt 16'
Prinzipal 8' Gemshorn 8' Quinte 51/3' Oktave 4' Nachthorn 4' Quintflöte 22/3' Hohlflöte 2' Mixtur 6-8f 2' Scharff 4-6f Fagott 16' Trompete 8' |
Weitprinzipal 8'
Rohrflöte 8' Spitzgambe 8' Prinzipal 4' Blockflöte 4' Nasat 22/3' Schwiegel 2' Terz 13/5' Quinte 11/3' Septim 11/7' Sifflöte 1' None 8/9' Mixtur 7f Dulzian 16' Oboe 8' Trompete 4' Tremulant |
Flöte 8'
Quintatön 8' Gemshorn 4' Prinzipal 2' Nachthorn 1' Terzian 2f Zimbel 4f Trichterregal 8' Schalmei 4' Tremulant |
Prinzipalbass 16'
Subbass 16' Oktavbass 8' Flötbass 8' Rohrpommer 4' Nachthorn 2' Hintersatz 5f Posaune 16' Trompete 8' Klarine 4' Sgd. Kornett 2' |
Walcker-Orgel 1843-1944
Orgelbeschreibung
| Orgelbauer: | E.F. Walcker&Cie., op.68 |
| Baujahr: | 1843-1847 |
| Geschichte der Orgel: | Aus dem Abnahmegutachten 1928 in der Zeitschrift für Instrumentenbau: „Die ganze Herrlichkeit des Klanges vermittelt der neue, übersichtlich zweckmäßig eingerichtete Spieltisch. Er besitzt an Tritten, Registertasten und Combinations=Zügchen zusammen 500.“
Die Walcker-Orgel wurde zum Ende des zweiten Weltkriegs 1944 mit der Kirche zerstört. |
| Umbauten: | 1887 Kompletter Neuaufbau der Orgel, dabei Erweiterung um wenige Register, Umdisponierung und Umstellung auf pneumatische Traktur durch Carl Schäfer (Heilbronn)
1928 Umstellung auf Elektropneumatik und Erweiterung auf 67 Register durch Oscar Walcker (dabei wurden auch einige Register getauscht bzw. umbenannt) |
| Gehäuse: | neugotisches Gehäuse in zwei Teilen um das Fenster, neu errichtet von Carl Schäfer 1887 |
| Windladen: | Kegelladen |
| Spieltraktur: | elektropneumatisch [1] |
| Registertraktur: | elektropneumatisch[1] |
| Registeranzahl: | 66 (63)[2] |
| Manuale: | 3 C-c4[3] |
| Pedal: | C-f1[4] |
| Spielhilfen, Koppeln: | II/I, III/I, Unter III/I, Ober II/I, Ober III/II, III/II, Ober II, Unter III, Ober III, I/P, II/P, III/P, Ober III/P; HR, Fr.Komb. 1-4, Fr. autom. Pedalschaltung II, III; Walze, Tutti mit allen Koppeln, Tutti mit Normalkoppeln; Forte, Mezzoforte, Gen.Koppel, HR ab, Walze ab, Zungen ab, 32'-16'-Unterkoppeln ab, Schweller III (alle 1928) |
Disposition 1928-1944
| I. Manual | II. Manual | III. Manual | Pedal |
| Principal 16'p
Bourdon 16' Principal 8' Gemshorn 8' Gedekt 8' Flöte 8' Viola di Gamba 8' Quint 51/3' Oktav 4' Klein Gedeckt 4' Flöte 4' Dolce 4' Quint 22/3' Oktave 2' Mixtur 6f 4' Scharff 3f 1' Kornett 5f 8' Serpent 16' Trompete 8' N [5] |
Salicional 16'
Principal 8' Flöte 8' Gedeckt 8' Salicional 8' Gemshorn 4' Rohrflöte 4' Traversflöte 4' Quintflöte 22/3' N Waldflöte 2' Rauschquinte 2f N Progr. harm. 2-4f N Klarinette 8' |
Quintatön 16' N
Principal 8' Nachthorn 8' N Gedeckt 8' Dolce 8' Voix céleste 8' Prinzipal 4' N Flöte 4' Viola 4' Nasard 22/3' Octav 2' Schwiegel 1‘ N Zimbel 3f N Horn 8' N Trompete 4' N Physharmonika 8' Tremolo III |
Principalbaß 32' N
Principalbaß 16' Subbaß 16' Violonbaß 16' Sanftbaß 16' [6] Quintbaß 102/3' Octavbaß 8' Cellobaß 8' Baßflöte 8' N Gedecktbaß 8' N Quint 51/3' Choralbaß 4' Posaune 16' Trompete 8' Horn 8' [6] Trompete 4' [6] Clairon 4' Sing. Cornett 2' |
Anmerkungen
Disposition 1881-1928
| I. Manual | II. Manual | III. Manual[1] | Pedal |
| Principal 16'
Bourdon 16' Principal 8' Flöte 8'[2] Gemshorn 8' Gedekt 8' Viola di Gamba 8' Quint 51/3' Oktav 4' Klein Gedeckt 4' Floete 4' Dolce 4' Quint 22/3' Oktave 2'[3] Kornett 5f 8'[2] Mixtur 6f 4'[4] Scharff 3f 1' Serpent 16' Trompete 8' |
Salicional 16'
Principal 8' Flöte 8' Gedeckt 8' Salicional 8' Gemshorn 4' Rohrflöte 4' Traversflöte 4' Waldflöte 2'[5] Cornett 3-4f 22/3' Bassetthorn 8' |
Principal 8'
Gedeckt 8' Dolce 8' Aeoline 8'[2] Voix céleste 8'[2] Floete 4' Viola 4' Nasard 22/3' Octav 2' Physharmonica 8' |
Principalbass 32'[6]
Principalbaß 16' Subbaß 16' Violonbaß 16' Quintbaß 102/3' Octavbaß 8' Violoncell 8' Quint 51/3' Octav 4' Contrafagott 16' Trompete 8' Clarine 4' Cornettino 2' |
- Anmerkungen
Disposition 1843-1881
| I. Manual | II. Manual | III. Manual | Pedal |
| Principal 16'
Bourdon 16' Principal 8' Gemshorn 8' Gedekt 8' Viola di Gamba 8' Quint 51/3' Oktav 4' Klein Gedeckt 4' Floete 4' Dolce 4' Quint 22/3' Waldflöte 2' Mixtur 6f 2' Scharff 3f 1' Serpent 16' Trompete 8' |
Salicional 16'
Principal 8' Flöte 8' Gedeckt 8' Salicional 8' Gemshorn 4' Rohrflöte 4' Traversflöte 4' Octav 2' Cornett 3-4f 22/3' Bassetthorn 8' |
Principal 8'
Gedeckt 8' Dolce 8' Holzharmonika 8' Floete 4' Viola 4' Nasard 22/3' Octav 2' Physharmonica 8' |
Principalbaß 16'
Subbaß 16' Violonbaß 16' Quintbaß 102/3' Octavbaß 8' Violoncell 8' Quint 51/3' Octav 4' Bombardon 32' Contrafagott 16' Trompete 8' Clarine 4' Cornettino 2' |
Verweise
Bibliographie
| Quellen/Sichtungen: | - Aktuelle Angaben: Orgelbau Lenter - Dezember 2017
- Orgel 1928: Zeitschrift für Instrumentenbau 1928 (49) 424 - Orgel vor 1928: Walcker-Opusbücher, via WA-BW; - Allgemeine Orgelgeschichte: s.u. |
| Literatur: | Wengert, Karl Friedrich: Die Orgeln der Kilianskirche in Heilbronn. Jahrbuch für schwäbisch-fränkische Geschichte (33) 1994, 139-179 |
| Weblinks: | Webseite der Kirchenmusik Heilbronn
orgbase.nl [block. Link] |
Videos
[[Kategorie:Walcker (Ludwigsburg)|Heilbronn, Kilianskirche (Hauptorgel)]