Merseburg, Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius: Unterschied zwischen den Versionen
K |
Reicwo (Diskussion | Beiträge) K |
||
Zeile 5: | Zeile 5: | ||
|BILD 4= |BILD 4-Text= | |BILD 4= |BILD 4-Text= | ||
|ANDERER NAME = | |ANDERER NAME = | ||
− | |ORT = Merseburg | + | |ORT = Domplatz 7, 06217 Merseburg (Saale) |
|LANDKARTE = 51.358653,12.001024 | |LANDKARTE = 51.358653,12.001024 | ||
|GEBÄUDE = Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius | |GEBÄUDE = Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius | ||
− | |ERBAUER = Friedrich Ladegast | + | |ERBAUER = Friedrich Ladegast (Weißenfels) |
|BAUJAHR = 1853-55 | |BAUJAHR = 1853-55 | ||
− | |UMBAU = ab 1866 Austausch | + | |UMBAU = ab 1866 Austausch aller zunächst übernommenen Altregister (aus der Vorgänger-Orgel) durch Friedrich Ladegast |
1876 Einbau einer Barkermaschine für das Hauptwerk durch Friedrich Gerhardt (Merseburg) | 1876 Einbau einer Barkermaschine für das Hauptwerk durch Friedrich Gerhardt (Merseburg) | ||
Zeile 18: | Zeile 18: | ||
1962 Umdisponierung durch Theodor Kühn A.G. (Merseburg) | 1962 Umdisponierung durch Theodor Kühn A.G. (Merseburg) | ||
− | + | 2000-04 Restauration und Wiederherstellung des ursprünglichen Zustands (1855/66) durch Eule Orgelbau aus Bautzen (Koordination; Windladen, aufschlagende Zungenstimmen, Registertraktur), Christian Scheffler aus Sieversdorf (Holzpfeifen, Bälge, Schwellkasten, Barkermaschine, Stahlspiel), Kristian Wegscheider aus Dresden (Spieltische, Spieltraktur, Metallpfeifen, durchschlagende Zungenstimmen), Einlagerung der Barkermaschine, rein mechanische Spielweise | |
− | |GEHÄUSE = 1693-1717, barocker Prospekt | + | |GEHÄUSE = 1693-1717, barocker Prospekt der Vorgänger-Orgel von Zacharias Thayßner |
|GESCHICHTE = | |GESCHICHTE = | ||
|STIMMTONHÖHE = a' = 441 Hz bei 15°C | |STIMMTONHÖHE = a' = 441 Hz bei 15°C | ||
Zeile 65: | Zeile 65: | ||
Gemshorn 8' <sup><ref name="Hinterlade" />, <ref>C-H rekonstruiert</ref></sup> | Gemshorn 8' <sup><ref name="Hinterlade" />, <ref>C-H rekonstruiert</ref></sup> | ||
− | Quinte 5 1/3' <sup><ref name="Hinterlade" /></sup> | + | Quinte 5<sup>1</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Hinterlade" /></sup> |
Octave 4' <sup><ref name="Vorderlade" /></sup> | Octave 4' <sup><ref name="Vorderlade" /></sup> | ||
Zeile 75: | Zeile 75: | ||
Doublette 4'+2' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | Doublette 4'+2' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | ||
− | Quinte 2 2/3' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | + | Quinte 2<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="1866 neu" /></sup> |
Mixtur 4f. 2' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | Mixtur 4f. 2' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | ||
− | Scharff 4f. 1 3/5' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | + | Scharff 4f. 1<sup>3</sup>/<sub>5</sub>' <sup><ref name="Vorderlade" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> |
− | Cornett 3-5f. 2 2/3' <sup><ref name="Vorderlade" /></sup> | + | Cornett 3-5f. 2<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Vorderlade" /></sup> |
Fagott 16' <sup><ref name="Hinterlade" />, <ref name="zum Teil rekonstruiert">zum Teil rekonstruiert</ref>, <ref name="durchschlagend">durchschlagend</ref></sup> | Fagott 16' <sup><ref name="Hinterlade" />, <ref name="zum Teil rekonstruiert">zum Teil rekonstruiert</ref>, <ref name="durchschlagend">durchschlagend</ref></sup> | ||
Zeile 106: | Zeile 106: | ||
Rohrflöte 4' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | Rohrflöte 4' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | ||
− | Quinte 2 2/3' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | + | Quinte 2<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> |
Waldflöte 2' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | Waldflöte 2' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | ||
− | Terz 1 3/5' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | + | Terz 1<sup>3</sup>/<sub>5</sub>' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> |
Sifflöte 1' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | Sifflöte 1' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | ||
Zeile 120: | Zeile 120: | ||
Stahlspiel von Wender <sup><ref>1866 beibehalten</ref>, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | Stahlspiel von Wender <sup><ref>1866 beibehalten</ref>, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | ||
− | Tremulant | + | ''Tremulant'' |
|WERK 3 = Rückpositiv (I) | |WERK 3 = Rückpositiv (I) | ||
|REGISTER WERK 3 = | |REGISTER WERK 3 = | ||
Zeile 164: | Zeile 164: | ||
Salicional 4' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="zum Teil rekonstruiert" /></sup> | Salicional 4' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="zum Teil rekonstruiert" /></sup> | ||
− | Nassat 2 2/3' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | + | Nassat 2<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> |
Octave 2' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | Octave 2' <sup><ref name="1866 neu" /></sup> | ||
Zeile 170: | Zeile 170: | ||
Cymbel 3f. 2' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | Cymbel 3f. 2' <sup><ref name="1866 neu" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | ||
− | Progressivharmonica | + | Progressivharmonica 2-4f. |
Aeoline 16' <sup><ref name="durchschlagend" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | Aeoline 16' <sup><ref name="durchschlagend" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | ||
Zeile 185: | Zeile 185: | ||
Subbaß 16' <sup><ref name="Lade 1" /></sup> | Subbaß 16' <sup><ref name="Lade 1" /></sup> | ||
− | Großnassat 10 2/3' <sup><ref name="Lade 2">Lade 2</ref></sup> | + | Großnassat 10<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Lade 2">Lade 2</ref></sup> |
Principal 8' <sup><ref name="Lade 1" /></sup> | Principal 8' <sup><ref name="Lade 1" /></sup> | ||
Zeile 193: | Zeile 193: | ||
Violoncello 8' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | Violoncello 8' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref name="rekonstruiert" /></sup> | ||
− | Terz 6 2/5' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref>1866 z.T. neu</ref></sup> | + | Terz 6<sup>2</sup>/<sub>5</sub>' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref>1866 z.T. neu</ref></sup> |
− | Rohrquinte 5 1/3' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | + | Rohrquinte 5<sup>1</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Lade 2" />, <ref name="1866 neu" /></sup> |
Octave 4' <sup><ref name="Lade 1" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | Octave 4' <sup><ref name="Lade 1" />, <ref name="1866 neu" /></sup> | ||
Zeile 205: | Zeile 205: | ||
Mixtur 4f. <sup><ref name="Lade 2" />, <ref>1866 durch Trompete 4' ersetzt</ref>, <ref>rekonstruiert als Clarine 4'</ref></sup> | Mixtur 4f. <sup><ref name="Lade 2" />, <ref>1866 durch Trompete 4' ersetzt</ref>, <ref>rekonstruiert als Clarine 4'</ref></sup> | ||
− | Cornett 4f. 2 2/3' <sup><ref name="Lade 2" /></sup> | + | Cornett 4f. 2<sup>2</sup>/<sub>3</sub>' <sup><ref name="Lade 2" /></sup> |
Posaune 32' <sup><ref name="Lade 3" /></sup> | Posaune 32' <sup><ref name="Lade 3" /></sup> | ||
Zeile 229: | Zeile 229: | ||
- East German Revolution : Historic organs of the German Democratic Republic - Historische Orgeln in der DDR / Diverse Organisten - Pilz 44 2081-2 (CD) - 1990 | - East German Revolution : Historic organs of the German Democratic Republic - Historische Orgeln in der DDR / Diverse Organisten - Pilz 44 2081-2 (CD) - 1990 | ||
− | |LITERATUR = u.a. Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004, [http:// | + | |LITERATUR = u.a. Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004 |
+ | |||
+ | Felix Friedrich / Vitus Froesch: "Orgeln in Sachsen-Anhalt" (Verlag Klaus-Jürgen Kamprad, Altenburg 2014) S. 82-89, 237 | ||
+ | [http://orgbase.nl/scripts/ogb.exe?database=ob2&%250=2000682&LGE=DE&LIJST=lang Weitere] | ||
|WEBLINKS = - [http://www.merseburger-orgeltage.de/ Merseburger Orgeltage] | |WEBLINKS = - [http://www.merseburger-orgeltage.de/ Merseburger Orgeltage] | ||
Zeile 238: | Zeile 241: | ||
- [http://www.erfurt-weimar-merseburg.de/ Internationaler BACH-LISZT Orgelwettbewerb Erfurt-Weimar-Merseburg] | - [http://www.erfurt-weimar-merseburg.de/ Internationaler BACH-LISZT Orgelwettbewerb Erfurt-Weimar-Merseburg] | ||
− | - [http://www.euleorgelbau.de/ | + | - [http://www.euleorgelbau.de/front_content.php?idart=112 Die Merseburger Domorgel auf den Seiten der Orgelbaufirma Hermann Eule] |
+ | |||
+ | - [http://www.orgel-information.de/Deutschland/M/ma-me/Merseburg_Dom.html#.VyYGM_mLTcs auf orgel-information.de] | ||
+ | |||
+ | - [http://www.musiqueorguequebec.ca/orgues/allemagne/merseburgsjbsl.html Orgelbeschreibung] | ||
+ | |||
+ | - [http://www.orgelsite.nl/kerken45/merseburg.htm Fotoserie] | ||
}} | }} | ||
− | [[Kategorie:1840-1859]] | + | [[Kategorie:1840-1859|Merseburg, Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius]] |
[[Kategorie:81-90 Register|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | [[Kategorie:81-90 Register|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | ||
[[Kategorie:Deutschland|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | [[Kategorie:Deutschland|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | ||
[[Kategorie:Ladegast, Friedrich|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | [[Kategorie:Ladegast, Friedrich|MERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUSMERSEBURG, DOM ST. JOHANNES DER TÄUFER UND LAURENTIUS]] | ||
− | [[Kategorie:Saalekreis]] | + | [[Kategorie:Saalekreis|Merseburg, Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius]] |
− | [[Kategorie:Sachsen-Anhalt]] | + | [[Kategorie:Sachsen-Anhalt|Merseburg, Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius]] |
Version vom 1. Mai 2016, 13:52 Uhr
Adresse: Domplatz 7, 06217 Merseburg (Saale)
Gebäude: Dom St. Johannes der Täufer und Laurentius
Orgelbauer: | Friedrich Ladegast (Weißenfels) |
Baujahr: | 1853-55 |
Umbauten: | ab 1866 Austausch aller zunächst übernommenen Altregister (aus der Vorgänger-Orgel) durch Friedrich Ladegast
1876 Einbau einer Barkermaschine für das Hauptwerk durch Friedrich Gerhardt (Merseburg) 1937 Umdisponierung 1962 Umdisponierung durch Theodor Kühn A.G. (Merseburg) 2000-04 Restauration und Wiederherstellung des ursprünglichen Zustands (1855/66) durch Eule Orgelbau aus Bautzen (Koordination; Windladen, aufschlagende Zungenstimmen, Registertraktur), Christian Scheffler aus Sieversdorf (Holzpfeifen, Bälge, Schwellkasten, Barkermaschine, Stahlspiel), Kristian Wegscheider aus Dresden (Spieltische, Spieltraktur, Metallpfeifen, durchschlagende Zungenstimmen), Einlagerung der Barkermaschine, rein mechanische Spielweise |
Gehäuse: | 1693-1717, barocker Prospekt der Vorgänger-Orgel von Zacharias Thayßner |
Stimmtonhöhe: | a' = 441 Hz bei 15°C |
Temperatur (Stimmung): | gleichschwebend |
Windladen: | Schleifladen, HW auf zwei Laden (Vorder- und Hinterlade), Pedal auf drei Laden jeweils mit eigenen Sperrventilen |
Spieltraktur: | mechanisch |
Registertraktur: | mechanisch |
Registeranzahl: | 81 |
Manuale: | 4, C-g''' |
Pedal: | C-f' |
Spielhilfen, Koppeln: | Koppeln I/II, III/II, IV/II, I/P, II/P, III/P
3 Sperrventile für die Pedalladen I, II und III 4 Sperrventile für die Manuale "Baß-Coppel" mit Registerzug sowie mit zwei Tritten (an/ab) zu bedienen, schaltet die Tontraktur des Großpedals hinzu Tritt für das Schwellwerk, wechselwirkend mit "Crescendo-Zug" für manuelle Schwellerbetätigung Cymbelstern, Calcant, Vacat Eigenständiger Spieltisch für das Rückpositiv mit Anspielung von 4 Pedalregistern der Hauptorgel (Salicetbass 16', Subbass 16', Principalbass 8', Bassflöte 8') samt Pedalkoppel 4 Keilbälge für Manuale (davon 2 rekonstruiert, 2 von Zöllner 1813), 1 Magazinbalg für Pedal (von Rühlmann 1915, ein weiterer Magazinbalg und 1 Keilbalg nicht in Betrieb), Winddruck: 75 mm WS [Millimeter Wassersäule] Manuale, 85 mm WS Pedal |
Disposition
Hauptwerk (II) | Oberwerk (III) | Rückpositiv (I) | Brustwerk (IV) | Pedal |
Bordun 32' ab c0 [1]
Principal 16' [2] Bordun 16' [1] Principal 8' [2] Doppelgedeckt 8' [1] Quinte 51/3' [1] Octave 4' [2] Cornett 3-5f. 22/3' [2] Trompete 8' [2] |
Quintatön 16'
Principal 8' Rohrflöte 8' Flaute amabile 8' [5] Gambe 8' Gedeckt 8' Octave 4' [4] Spitzflöte 4' [4] Rohrflöte 4' [4] Waldflöte 2' [4] Sifflöte 1' [4] Stahlspiel von Wender [10], [5] Tremulant |
Bordun 16'
Principal 8' Flauto traverso 8' [5] Geigenprincipal 8' [5] Quintatön 8' [4] Principal 4' [4] Gedeckt 4' Octave 2' [4] Mixtur 4f. 2' Cornett 2-5f. |
Lieblichgedackt 16'
Fugara 8' [3] Flauto dolce 8' [5] Salicional 8' [5] Unda maris 8' Lieblichgedackt 8' Octave 4' Zartflöte 4' Nassat 22/3' [4] Octave 2' [4] Progressivharmonica 2-4f. |
Untersatz 32' [11]
Principal 16' [12] Salicetbaß 16' [12] Subbaß 16' [12] Großnassat 102/3' [13] Principal 8' [12] Bassflöte 8' [12] Flöte 4' [13] Cornett 4f. 22/3' [13] Posaune 32' [11] Posaune 16' [11] Trompete 8' [13] |
- Anmerkungen
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Hinterlade
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 Vorderlade
- ↑ 3,0 3,1 ab c° rekonstruiert
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 1866 neu
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 5,15 5,16 5,17 5,18 rekonstruiert
- ↑ C-H rekonstruiert
- ↑ 7,0 7,1 7,2 zum Teil rekonstruiert
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 durchschlagend
- ↑ 1855 als einziges Register übernommen, 1866 beibehalten
- ↑ 1866 beibehalten
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Lade 3
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 Lade 1
- ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 13,6 13,7 13,8 Lade 2
- ↑ 1866 z.T. neu
- ↑ 1866 durch Trompete 4' ersetzt
- ↑ rekonstruiert als Clarine 4'
Bibliographie
Literatur: | u.a. Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004
Felix Friedrich / Vitus Froesch: "Orgeln in Sachsen-Anhalt" (Verlag Klaus-Jürgen Kamprad, Altenburg 2014) S. 82-89, 237 Weitere |
Discographie: | - Ladegast Orgel : Uraufführungen im Dom zu Merseburg / Michael Schönheit - Detmold, Dabringhaus & Grimm MDG 606 1427-2 (CD) - 2007
- Franz Liszt : Orgelwerke 1 / Martin Haselböck - Membran Internatonal 60144-210 (SACD) - 2005 - Franz Liszt : Organ works vol. 1 : B-A-C-H / Michael Schönheit - MDG 906 1334-6 (CD) - 2005 - Franz Liszt : Organ works vol. 2 / Michael Schönheit - MDG 906 1352-6 (CD) - 2005 - East German Revolution : Historic organs of the German Democratic Republic - Historische Orgeln in der DDR / Diverse Organisten - Pilz 44 2081-2 (CD) - 1990 |
Weblinks: | - Merseburger Orgeltage
- Die Merseburger Domorgel auf den Seiten der Hochschule Merseburg - Wikipedia-Artikel zum Merseburger Dom - Internationaler BACH-LISZT Orgelwettbewerb Erfurt-Weimar-Merseburg - Die Merseburger Domorgel auf den Seiten der Orgelbaufirma Hermann Eule |